जिरे हा एक मसाला आहे जो अन्नाची चव अजून वाढवतो . जगातील सर्वात जास्त जिरे उत्पादक भारतामध्ये आहे . जगातील सुमारे 70 टक्के जिरे बियाणे भारतात उत्पादित केले जातात. सर्वात मोठे जिरे भारत, गुजरात आणि राजस्थान या राज्यांमध्ये उत्पादित केले जाते.
55.95 टक्के उत्पादन गुजरातमध्ये आणि 43.97 टक्के राजस्थानमध्ये उत्पादन होते. या भागांमध्ये मोठ्या प्रमाणात जिरेची लागवड केली जाते, परंतु गेल्या अनेक वर्षात जिरा पिकविण्यासाठी जुन्या जाती पेरल्या जात आहेत. यामुळे पिकामध्ये अनेक रोग व कीटक होतात, ज्याचा पीक उत्पादनावर खोलवर परिणाम होतो. शेतकर्‍यांची ही समस्या दूर करण्यासाठी वैज्ञानिकांनी जिरेची एक नवीन वाण विकसित केली आहे. या जातीपासून पिकाचे जास्त उत्पादन मिळेल.
जिरेची नवीन प्रकार
केंद्रीय शुष्क क्षेत्र अनुसंधान संस्थानच्या शास्त्रज्ञांनी ‘CZC-94’ ‘जीराची एक नवीन वाण विकसित केली आहे. जीरा पीक तयार होण्यास साधारणत: १३० ते १४० दिवस लागतात. पण जिरेच्या या नव्या प्रकारामुळे पीक 90 ते 100 दिवसात तयार होईल. वैज्ञानिकांनी जुन्या आणि नवीन वाणांचा एकत्र प्रयोग केला. यामध्ये नोव्हेंबर २०२० मध्ये ‘जीसी-4’ आणि ‘सीझेडसी -Z’ वाण जवळपास पेरले गेले. सुमारे 100 दिवसानंतर, जुनी विविधता फुलांना प्रारंभ झाली, परंतु नवीन वाण पूर्णपणे तयार झाले होते.
सीझेडसी -94ची खासियत
सध्या बहुतेक शेतकरी ‘जीसी -4’ या जिरेची लागवड करतात. ही वाण तयार होण्यासाठी १३० ते १४० दिवस लागतात. पण जिरेची नवीन वाण 100 दिवसांत तयार होईल. जुन्या वाणमध्ये फुलांची विविधता सुमारे 70 दिवसांत होती, परंतु नवीन प्रकारात फुलं केवळ 40 दिवसांत येतात. या जातीचा विकास करण्यासाठी सुमारे ३ वर्षांपासून संशोधन चालू होते.
सीझेडसी -94 जाती रोगांकरिता वापरली जाणार नाहीत
जिरे लागवडीसाठी जास्त वेळ लागतो, परंतु नवीन प्रकारच्या जिऱ्याला रोग आणि कीड लागत नाही. त्याचप्रमाणे, जुन्या प्रकारात, फेब्रुवारीच्या शेवटी, महू कीटकांचा प्रादुर्भाव दिसून येतो, कारण त्या वेळी फुले वाढतात. परंतु नवीन वाणमध्ये, फेब्रुवारीच्या अखेरीस, फळे पिकविली जातात.
सीजेडसी-94 प्रकारची पेरणी
शेतकरी फवारणी पद्धतीने जिरे पेरू शकतात , परंतु या पद्धतीत बियाणे जास्त वापरले जातात. जर शेतकऱ्यांनी रांगेत पेरणी केली तर बियाण्याचे प्रमाण निम्मे होईल.
कीटकनाशक फवारणी
जिरेला ३ वेळा कीटकनाशक फवारणीची आवश्यकता असते, परंतु नवीन वाण प्रथम तयार होईल, म्हणून तिसर्‍या वेळी फवारणी करण्याची गरज भासणार नाही. याद्वारे पाणीही वाचणार आहे.
शेतकऱ्यांचा खर्च कमी येईल
पेरणीमुळे शेतकऱ्यांचा खर्च लक्षणीय घटला आहे. जिरे लागवड करणे शेतकऱ्यांना खूप अवघड आहे. आता 30 दिवस आधी पीक तयार होईल, त्यामुळे शेतकर्‍यांनाही थोडा त्रास कमी होईल.
या नवीन प्रकाराचा प्रयत्न जोधपूर, बीकानेर आणि जैसलमेरमधील मध्यवर्ती शुष्क विभाग संशोधन संस्थेने केला आहे. ही वाण देशाच्या इतर भागात वापरली जाईल, त्यानंतर जवळपास 2 वर्षांत नवीन वाण शेतकऱ्यांना उपलब्ध होईल.
महत्वाच्या बातम्या : –
खजूर शेतीसाठी उचला 75 टक्के अनुदानाचा लाभ
नस दाबली गेली असल्यास ‘हे’ घरगुती उपाय एकदा नक्की करून पहा
गायी व म्हशींमध्ये लम्पी आजाराची लक्षणे कशी ओळखता येणार ते जाणून घ्या
बकरी संगोपन करण्यासाठी राज्य सरकार देत आहे 2 लाख 40 हजार रुपयांचे अनुदान