शेतकरी महिला ह्या आपल्या देशाच्या खऱ्या रणरागिनिया आहे! शेतीत संपूर्ण कुटुंबासाठी मेहनत करण्याची परंपरा आहे! पण आता आंदोलनात सहभागी झालेल्या पुरुषांमुळे महिला ट्रॅक्टर चालवत आहेत! आणि अनेक महिला या आंदोलनात सहभागी होऊ लागल्या आहेत आणि ही २६ जानेवरीच्या ट्रॅक्टर रॅलीची सुरुवात आहे! हरियाणातील महिला ट्रॅक्टरच्या स्टिअरिंगवर बसून इंडियन एक्स्प्रेसचे फोटो आणि बातम्या पाहून मला हीच गोष्ट दिसत आहे. या आंदोलनामुळे हरियाणातील महिला सध्या आंदोलनाच्या वातावरणात सहभागी होण्यास तयार होताना दिसत आहेत. घरात चूल आणि मूल सांभाळत बसलेल्या स्त्रियांनी ट्रॅक्टरच्या स्टिअरिंगवर बसलेली ट्रॅक्टर रॅली सुरू केली आहे. नकळत जे काही योग्य आहे त्याचे पडसाद मोदी सरकारवर पडतील.
हरियाणातील स्त्रियांच्या इतिहासातील हा एक नवा अध्याय आहे. अनेक चुकीच्या रूढी-परंपरा बदलायला शेडोला कित्येक वर्षे लागतात! आणि हरियाणा आपल्या देशाच्या राजधानीच्या क्षेत्रात आला असला तरी सामाजिक परिवर्तनाचा वेग अजूनही अविचारी आहे! आणि त्यातही दलित आणि स्त्रियांची परिस्थिती वाईटापेक्षावाईट आहे- आणि हा उपक्रम मोठ्या आशेचा किरण आहे! हळुवार होत असलेले सामाजिक परिवर्तन असूनही हे पाऊल एकाच परिवर्तनाचे पुढचे पाऊल आहे.
त्याचप्रमाणे हरियाणासारख्या राज्यातून या हरियाणा महिला क्रांतीची नवी सुरुवात आहे आणि सावित्रीबाई फुले यांच्या १९० व्या जयंतीनिमित्त भारतातील पहिली महिला शाळा सुरू करण्याचे ऐतिहासिक कार्य! त्यापेक्षा जास्त काय असू शकतं? ती आता मोर्चाकाढण्यासाठी घराबाहेर आली आहे आणि तेही काही प्रमाणात सेल्सिअसमध्ये कमी तापमानात आणि मुसळधार पावसात. कडाक्याची थंडी, पाऊस आणि पाणी टंचाई निर्माण झाली असली तरी वादग्रस्त कृषी कायदे मागे घेण्याची आणि किमान आधार किंमत (एमएसपी) कायदेशीर हमी भाव मागे घेण्याच्या मागणीसाठी शेतकरी दिल्लीच्या सीमेवर उभे राहिले आहेत.
हाडे गोठवणाऱ्या हिवाळ्यात विविध राज्यांतील शेतकरी आंदोलक हे सुमारे ४० दिवस दिल्लीच्या सीमेवर आहेत. यातील बहुतांश शेतकरी पंजाब, हरियाणा आणि पश्चिम उत्तर प्रदेशातील आहेत. गेल्या काही दिवसांपासून शहरात पाऊस पडत असून त्यानंतर दिल्ली शीख गुरुद्वारा व्यवस्थापन समितीने (डीएसजीएमसी) शहराच्या सिंहू सीमेवरील शेतकऱ्यांचे पावसापासून संरक्षण करण्यासाठी तंबूत तात्पुरते उंच पलंग उपलब्ध करून दिले आहेत. तंबूच्या मुख्य टप्प्याच्या मागे आणि महामार्गाच्या उताराच्या भागात असल्याने पावसात पाणी साचण्याची धोका आहे.