कुठलाही ऊपवास म्हटला की, २ गोष्टी हमखास आठवतात, “साबुदाणा खिचडी किंवा वरईचा भात”! महाराष्ट्रातल्या वेगवेगळ्या भागात त्याला वरई, वरी, भगर अशा वेगवेगळ्या नावांनी ओळखलं जातं. वनस्पतीशास्त्रानुसार ही millet प्रकारात मोडते. वरई म्हणजे सर्व पोषकांशाची पुर्तता करणारा अल्पाहाराचा ऊत्तम पर्याय आहे.
भगर म्हणजेच ‘वरीचे तांदूळ’ हे आपल्या घरी उपासाच्या दिवशी केले जातात. सहसा उपासाचा दिवस सोडला तर इतर दिवशी आपण वरई खात नाही.
पण या वरईत काय काय घटक आहेत आणि ती किती पौष्टिक आहे हे समजून घेतले तर असे लक्षात येईल की एरवी सुद्धा वरई हा पदार्थ खायला किती चांगला आणि त्याच बरोरबर पौष्टिक आहे.आज आपण याच उपासाच्या पदार्थाबद्दल जाणून घेणार आहोत.
खरंतर वरई काही धान्य नाही. वरई म्हणजे शेतात आपोआप उगवणाऱ्या गवताच्या एका प्रकारच्या बिया आहेत. हिंदीमध्ये वरईला ‘सामा चावल’ या नावाने ओळखले जातात. शिजलेल्या वरईची चव सुद्धा काहीशी भातासारखीच असते.
वरई हे अगदी लवकर वाढणारे पीक आहे. तुम्हाला वाचून आश्चर्य वाटेल पण ‘बी’ पेरल्यापासून केवळ पंचेचाळीस दिवसात वरईचे पीक तयार होते. वरई हे अख्या भारतभर उपासाच्या दिवशी केले जाते, पण ते केवळ उपासापुरते मर्यादित न ठेवता इतर वेळेस पण खाण्यासाठी किती उपयुक्त आहे हे आपण आता बघणार आहोत. चला तर आज या लेखातून आपण जाणून घेऊयात वरईत असलेली पोषकद्रवे आणि त्याचा आपल्या शरीराला होणारा उपयोग
1. जास्त प्रमाणात प्रोटीन
वरईमध्ये प्रोटीनचे प्रमाण भरपूर असते. तांदूळ, गहू, ज्वारी या धान्यापेक्षा वरईत कॅलरी कमी असतात. जास्त प्रमाणात प्रोटीन असल्यामुळे थोडीशी वरई खाऊन सुद्धा आपल्यला शरीराला भरपूर प्रमाणात प्रोटीन मिळतात.कॅलरी कमी असल्यामुळे वजन आटोक्यात ठेवण्यासाठी सुद्धा वरई उपयुक्त ठरते.
2. फायबर रिच फूड
वरईत फायबर खूप जास्त प्रमाणात आढळतात. अन्नाचे पचन व्हायला फायबरची गरज असते. म्हणूनच आहारात फायबरचे प्रमाण जास्त असेल तर पचनच्या तक्रारी कमी होतात.वरई पचायला हलकी असते. वरई खाल्याने कॉन्स्टिपेशनचा त्रास असेल तर तो देखील दूर होतो, गॅसेस होत नाहीत आणि अपचनामुळे पोट दुखत असेल तर ते सुद्धा दुखायचे कमी होते. तुम्हाला जर वजन कमी करायचे असेल तर वरई हा एक चांगला आणि उत्तम पर्याय आहे.
3. लो ग्लायसेमिक इंडेक्स
वरई हे ‘लो ग्लायसेमिक इंडेक्स फूड’ आहे. ‘लो ग्लायसेमिक इंडेक्स फूड’ म्हणजे असे अन्न ज्यात कार्बोहायड्रेटचे प्रमाण कमी असते आणि असलेले कार्बोहायड्रेट पचायला अतिशय सोपे असते. यामुळे सुद्धा वजन आटोक्यात ठेवण्यासाठी वरई फायदेशीर आहे. ‘लो ग्लायसेमिक इंडेक्स’ असलेल्या अन्नामुळे रक्तातील साखर नियंत्रणात राहते. मधुमेह असणाऱ्या लोकांना या प्रकारचे अन्न खाण्याचा सल्ला दिला जातो. अर्थातच मधुमेह असणाऱ्या लोकांनी भाताच्या ऐवजी वरई खाल्ली तर त्यांच्यासाठी ते अत्यंत फायदेशीर मानले जाते.
4. ग्लूटेन फ्री
वरईत ग्लूटेन नसते. ग्लूटेन म्हणजे आपण खातो त्या धान्यात आढळणारा एक चिकट पदार्थ.आपण ज्या धन्याच्या पिठाला मळतो त्यात ग्लूटेन असते, उदाहरणार्थ गव्हाचे पीठ. पिझा, पास्ता, ब्रेड यामध्ये ग्लूटेनचे प्रमाण जास्त असते. ग्लूटेनमध्ये काही पोषक दर्वे नसतात, काही लोकांना ग्लूटेनची एलर्जी सुद्धा असते. ग्लुटेनयुक्त पदार्थ खाल्ल्याने त्यांना पोटात दुखणे, अपचन यासारखे त्रास होतात. अशा लोकांसाठी वरई जे पूर्णपणे ग्लूटेन फ्री आहे हा एक उत्तम पर्याय आहे, जो पचायला हलका आहे.
5. जास्त प्रमाणात आयर्न असते
वरईत आयर्न जास्त प्रमाणात आढळते. म्हणूनच आपल्याला जर ऍनेमियाचा त्रास असेल तर शरीरातले हिमोग्लोबिनचे प्रमाण वाढवण्यासाठी वरई उपयोगी आहे. इतर कोणत्याही धान्यात असते त्यापेक्षा जास्त प्रमाणात आयर्न वरईतून आपल्यला शरीराला मिळते.साधारण 100 ग्राम वरईतून 18.5 mg आयर्न मिळते. विशेषतः शाकाहारी लोकांसाठी वरई हा आयर्नचा सर्वोत्तम स्रोत आहे.
6. व्हिटॅमिन्स आणि खनिजे यांचे प्रमाण जास्त असते
वरईत व्हिटॅमिन ‘सी’, ‘ए’ आणि ‘इ’ जास्त प्रमाणात असतात. तसेच वरईत खनिजे सुद्धा जास्त प्रमाणात आढळतात ज्यामुळे आपली रोगप्रतिकार शक्ती वाढते.
7. सोडियम फ्री फूड
वरईत सोडियम नसते ज्यामुळे बीपी नियंत्रणात ठेवण्यासाठी फायदा होतो.
8. भरपूर अँटिऑक्सिडंट्स
साध्या भातापेक्षा वरईमध्ये जास्त प्रमाणात अँटिऑक्सिडंट्स असतात.अँटिऑक्सिडंट्स आपल्या शरीरातल्या पेशींची फ्री रॅडिकल्स नावाच्या धोकादायक मॉलिक्यूल पासून संरक्षण करतात. मोठी माणसे वरई जरी उपसाला खात असले तरी बाळाला पहिल्यांदा बाहेरचे अन्न देताना, अगदी सहाव्या सातव्या महिन्यापासून वरईची खीर करून दिली तर बाळासाठी तो उत्तम पोषक आहार ठरतो. कारण वरई पचायला अतिशय हलकी असते. वरईसारखे इतके सकस अन्न, फक्त उपवासासाठी न वापरता त्याचा रोजच्या आहारात उपयोग झाला पाहिजे.
महत्वाच्या बातम्या : –
रासायनिक खतांमधील भेसळ कशी ओळखावी ? वाचा सविस्तर
हळदीचे किती सेवन करावे आणि काय आहेत त्याचे फायदे एकदा नक्की वाचा
शेतकऱ्यांना वर्षाला 6 हजार व्यतिरिक्त आणखी 3 हजार रुपये मिळतील, लवकर करा नोंदणी
‘या’ शेतकऱ्याने गावरान पपईचे उत्पन्न घेत कमविला तब्बल ३ लाखांचा नफा
आरोग्यासाठी खूप उपयुक्त आहे काळी माती